Pytania powtórkowe do lekcji “Gady”

Pytania

1. Jakie cechy szkieletu gadów zwiększają ich zdolność do życia na lądzie?
2. Jak zbudowana jest czaszka gadów i jakie ma znaczenie funkcjonalne?
3. Czym różni się układ pokarmowy gadów od płazów?
4. Jaką funkcję pełni kloaka u gadów?
5. Jakie przystosowania układu oddechowego umożliwiają gadom życie na lądzie?
6. Dlaczego gady nie prowadzą wymiany gazowej przez skórę?
7. Jak zbudowane jest serce gadów i jak ogranicza ono mieszanie się krwi?
8. Czym różni się układ krwionośny krokodyli od innych gadów?
9. Jakie przystosowania układu wydalniczego umożliwiają gadom oszczędzanie wody?
10. Jakie znaczenie mają błony płodowe w rozwoju zarodkowym gadów?
11. Jakie narządy zmysłów są najlepiej rozwinięte u gadów i dlaczego?
12. Jakie są różnice w narządzie słuchu między wężami a innymi gadami?
13. Jak działa narząd Jacobsona i u jakich gadów występuje?
14. Czym różni się jajorodność od jajożyworodności u gadów?
15. W jaki sposób gady wpływają na środowisko i gospodarkę człowieka?
16. Wymień trzy cechy budowy układu szkieletowego gadów, które odróżniają je od płazów i zwiększają ich sprawność ruchową.
17. Wyjaśnij, dlaczego obecność klatki piersiowej u gadów jest istotna z punktu widzenia wentylacji płuc.
18. Podaj związek między budową naskórka gadów a ich środowiskiem życia.
19. Na czym polega różnica w sposobie oddychania między płazami a gadami?
20. Podaj przykład przystosowania w budowie czaszki, które umożliwia gadom połykanie dużych ofiar.
21. Wyjaśnij, dlaczego jajożyworodność może być korzystna w środowiskach suchych lub chłodnych.
22. Które elementy układu nerwowego są szczególnie dobrze rozwinięte u gadów i dlaczego?
23. Czym różni się rozwój bezpośredni od rozwoju złożonego? Podaj przykład organizmu o rozwoju bezpośrednim.
24. Dlaczego obecność błon płodowych była przełomowym etapem w ewolucji kręgowców lądowych?
25. Jakie znaczenie ma częściowa przegroda w komorze serca gadów z punktu widzenia gospodarki tlenowej?
26. Wyjaśnij, dlaczego węże nie potrzebują błony bębenkowej, mimo że odbierają bodźce dźwiękowe.
27. Jakie znaczenie dla termoregulacji i lokalizowania ofiary mają jamki policzkowe u niektórych węży?
28. Jaką funkcję pełni omocznia w jaju gada i jakie ma znaczenie dla osmoregulacji zarodka?
29. Wymień przynajmniej trzy przystosowania gadów do życia w środowisku lądowym.
30. Dlaczego mówi się, że błony płodowe uniezależniły rozwój zarodka od wody?

Odpowiedzi

1. Szkielet gadów składa się głównie z tkanki kostnej. Czaszka łączy się z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego, co zwiększa ruchomość głowy. Dodatkowo klatka piersiowa i mięśnie międzyżebrowe umożliwiają skuteczną wentylację płuc.
2. Czaszka gadów jest skostniała i masywna. Dzięki kości kwadratowej i brakowi zrośnięcia żuchwy, gady mogą połykać ofiary większe od głowy.
3. Układ pokarmowy gadów jest bardziej rozwinięty niż u płazów – posiada zęby do przytrzymywania i rozrywania pokarmu, żołądek jednokomorowy (u krokodyli dwuczęściowy) oraz kloakę jako wspólne ujście.
4. Kloaka pełni funkcję wspólnego ujścia dla układu pokarmowego, wydalniczego i rozrodczego.
5. Gady mają gąbczaste płuca wentylowane dzięki mięśniom klatki piersiowej, co umożliwia wydajną wymianę gazową na lądzie.
6. Zrogowaciały naskórek u gadów chroni przed utratą wody, ale uniemożliwia wymianę gazową przez skórę.
7. Serce gadów ma dwa przedsionki i komorę z częściową przegrodą, co ogranicza mieszanie się krwi utlenowanej i odtlenowanej, zwiększając efektywność transportu tlenu.
8. U krokodyli występuje pełna przegroda w komorze serca, co zapewnia całkowite oddzielenie krwi utlenowanej i odtlenowanej.
9. Gady wydalają mocno zagęszczony mocz zawierający kwas moczowy, który jest słabo rozpuszczalny w wodzie, co umożliwia oszczędzanie wody.
10. Błony płodowe (owodnia, kosmówka, omocznia, pęcherzyk żółtkowy) umożliwiają rozwój zarodka na lądzie, niezależnie od środowiska wodnego.
11. Najlepiej rozwinięte są wzrok i węch. Gady posiadają trzy powieki i zdolność akomodacji oka, a także narząd Jacobsona wspomagający analizę chemiczną środowiska.
12. Węże nie mają błony bębenkowej, ale odbierają drgania podłoża przez kości szczękowe, co umożliwia im wykrywanie dźwięków.
13. Narząd Jacobsona znajduje się w jamie gębowej i pozwala na odbieranie bodźców chemicznych. Występuje u węży i jaszczurek.
14. Jajorodność – jaja rozwijają się poza ciałem matki.
    Jajożyworodność – jaja rozwijają się wewnątrz organizmu matki, a młode wykluwają się tuż przed lub po złożeniu.
15. Gady regulują populacje innych organizmów, są pokarmem dla drapieżników, a niektóre (np. węże) zwalczają szkodniki. Wykorzystywane są także jako źródło mięsa i skór.
16. Cechy: czaszka z jednym kłykciem potylicznym, klatka piersiowa z żebrami, kończyny wsunięte pod tułów – to zwiększa stabilność i sprawność ruchową.
17. Klatka piersiowa umożliwia aktywną wentylację płuc, co jest bardziej efektywne niż wentylacja u płazów przez jamę gębowo-gardzielową.
18. Zrogowaciały naskórek chroni przed wysychaniem, co jest istotne w środowiskach suchych i gorących.
19. Płazy mogą oddychać skórnie, gady tylko płucami. Gąbczasta struktura płuc zwiększa powierzchnię wymiany gazowej.
20. Brak zrośnięcia żuchwy oraz ruchoma kość kwadratowa umożliwiają szerokie rozwieranie szczęk.
21. Jajożyworodność pozwala chronić zarodek przed wysychaniem i zmianami temperatury.
22. Dobrze rozwinięte są kresomózgowie (integracja bodźców) i móżdżek (koordynacja ruchów).
23. Rozwój bezpośredni – brak stadium larwalnego (np. jaszczurka).
    Rozwój złożony – występuje larwa (np. żaba).
24. Błony płodowe pozwalają na pełny rozwój zarodka na lądzie, bez konieczności obecności wody.
25. Częściowa przegroda serca ogranicza mieszanie się krwi i zwiększa efektywność wymiany gazowej.
26. Węże wyczuwają drgania poprzez kości szczękowe, co zastępuje brak błony bębenkowej.
27. Jamki policzkowe zawierają termoreceptory, które pozwalają wykryć ciepłokrwiste ofiary, nawet w ciemności.
28. Omocznia gromadzi produkty przemiany materii i umożliwia resorpcję wody, co wspomaga osmoregulację.
29. Przystosowania:

    • zrogowaciały naskórek,
    • gąbczaste płuca,
    • błony płodowe,
    • wydalanie kwasu moczowego,
    • dobrze rozwinięty układ nerwowy i krwionośny.

30. Dzięki błonom płodowym gady mogą rozwijać się całkowicie poza wodą, co uniezależnia je od środowiska wodnego.