Pytania powtórkowe do lekcji “Powłoki ciała zwierząt”

Pytania

1. Jakie ogólne funkcje pełnią powłoki ciała u zwierząt?
2. Na czym polega homeostaza i jaką rolę odgrywają w niej powłoki ciała?
3. Jakie receptory mogą występować w powłokach ciała i jaka jest ich funkcja?
4. W jaki sposób powłoki chronią organizm przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi?
5. W jaki sposób powłoki ciała uczestniczą w odbieraniu bodźców i reagowaniu na zmiany w środowisku?
6. Jaką funkcję pełni układ powłokowy w kształtowaniu ciała zwierząt?
7. Wymień cztery główne rodzaje powłok ciała u bezkręgowców i przypisz je do odpowiednich grup zwierząt.
8. Jak zbudowana jest epiderma parzydełkowców i jakie pełni funkcje?
9. Czym są komórki interstycjalne u parzydełkowców i jakie mają znaczenie biologiczne?
10. Jakie komórki wyspecjalizowane występują w epidermie parzydełkowców i jakie pełnią funkcje?
11. Na czym polega budowa i funkcja woru powłokowo-mięśniowego?
12. Czym różni się oskórek nicieni od oskórka pierścienic pod względem funkcji i budowy?
13. Jaką rolę pełni kutykula u nicieni i dlaczego jest ważna w środowisku pasożytniczym?
14. Z czego zbudowany jest wór powłokowy mięczaków i co wytwarza muszlę?
15. Jaką funkcję pełni muszla u mięczaków i jakie ma pochodzenie?
16. Jaką budowę i właściwości ma chitynowy oskórek stawonogów?
17. Na czym polega proces linienia u stawonogów i dlaczego jest konieczny?
18. Z jakich warstw zbudowana jest skóra kręgowców i z jakich tkanek się wywodzą?
19. Jakie są wspólne cechy skóry kręgowców?
20. Jakie są wytwory naskórka u kręgowców? Podaj przynajmniej pięć przykładów.
21. Opisz budowę skóry ryb oraz pochodzenie ich łusek.
22. Dlaczego łuski ryb to tzw. „maturalna pułapka”?
23. Jaką funkcję pełni śluz u ryb i z jakiej warstwy skóry pochodzi?
24. Opisz budowę i funkcje skóry płazów.
25. Jaką funkcję pełni śluz na skórze płazów w kontekście wymiany gazowej?
26. Jakie gruczoły występują w skórze płazów i jaką pełnią rolę?
27. Jakie przystosowania powłok ciała występują u gadów do życia w suchym środowisku?
28. Czym różni się budowa łusek gadów od łusek ryb pod względem pochodzenia?
29. Jakie inne struktury rogowe występują u gadów oprócz łusek?
30. Jakie gruczoły występują w skórze gadów?
31. Jaką budowę ma skóra ptaków i jakie wytwory naskórka są dla nich charakterystyczne?
32. Jaką funkcję pełni gruczoł kuprowy u ptaków i gdzie się znajduje?
33. Gdzie u ptaków występują łuski i jakie mają pochodzenie?
34. Jakie przystosowania powłok ptaków umożliwiają lot i ochronę przed utratą ciepła?
35. Czym charakteryzuje się skóra ssaków pod względem budowy i grubości?
36. Wymień wszystkie główne wytwory naskórka ssaków i przyporządkuj je do ich funkcji.
37. Jaką funkcję pełnią gruczoły łojowe i potowe u ssaków?
38. Czym są gruczoły zapachowe i gruczoły mlekowe i jaką mają funkcję?
39. Dlaczego skóra ssaków wodnych jest uznawana za szczątkowo owłosioną?
40. Podaj przykład funkcji ochronnej powłok u pasożytniczych bezkręgowców.

Odpowiedzi

1. Powłoki ciała chronią organizm przed urazami, zapobiegają utracie wody, umożliwiają odbieranie bodźców ze środowiska i czasem biorą udział w wymianie gazowej.
2. Homeostaza to utrzymywanie stałych warunków wewnętrznych organizmu. Powłoki pomagają w jej utrzymaniu przez izolację od środowiska zewnętrznego.
3. W powłoce mogą występować receptory: dotyku, temperatury, bólu i ucisku, które pozwalają reagować na zmiany w otoczeniu.
4. Powłoki chronią przed:

   • urazami (np. szkielet zewnętrzny u stawonogów),
   • chemikaliami (np. oskórek nicieni),
   • mikroorganizmami (np. bariera skórna u ssaków).

5. Dzięki receptorom powłoka umożliwia wykrywanie zmian (np. temperatury) i dostosowanie się organizmu do warunków środowiska.
6. Powłoki wpływają na kształt ciała, szczególnie u zwierząt, które nie mają szkieletu wewnętrznego (np. pierścienice z hydroszkieletem).

7. • Epiderma – u parzydełkowców,
   • Wór powłokowo-mięśniowy – u płazińców, nicieni, pierścienic,
   • Wór powłokowy – u mięczaków,
   • Nabłonek z chitynowym oskórkiem – u stawonogów.

8. Epiderma parzydełkowców zbudowana jest z komórek nabłonkowo-mięśniowych, nerwowych i interstycjalnych. Umożliwia ruch, odbiór bodźców i regenerację.
9. Komórki interstycjalne są totipotencjalne, czyli mogą przekształcać się w inne komórki. Dzięki temu umożliwiają regenerację.
10. Komórki parzydełkowe służą do zdobywania pokarmu i obrony. Po zadziałaniu bodźca wyrzucają parzydełko.
11. Wór powłokowo-mięśniowy to zewnętrzna warstwa zbudowana z nabłonka i mięśni. Umożliwia pełzanie dzięki skurczom mięśni.
12. U nicieni oskórek jest gruby i odporny, u pierścienic – cieńszy i bardziej elastyczny. Oba pełnią funkcję ochronną.
13. U nicieni kutykula chroni przed enzymami trawiennymi gospodarza i ogranicza dostęp toksyn, ale przepuszcza wodę i gazy.
14. Wór powłokowy mięczaków składa się z nabłonka, tkanki łącznej i mięśni, a jego wytworem jest muszla zbudowana z węglanu wapnia.
15. Muszla chroni mięczaka przed drapieżnikami i urazami. Powstaje z nabłonka płaszcza.
16. Chitynowy oskórek stawonogów to sztywny pancerz, który pełni funkcję szkieletu zewnętrznego i ochrony przed środowiskiem.
17. Linienie to proces zrzucania oskórka. Jest konieczny, bo sztywny oskórek nie rośnie razem z ciałem.
18. Skóra kręgowców zbudowana jest z:
    – naskórka (z nabłonka wielowarstwowego, pochodzenia ektodermalnego),
    – skóry właściwej (z tkanki łącznej, pochodzenia mezodermalnego).
19. Skóra kręgowców ma dwie warstwy, może zawierać gruczoły i wytwory naskórka, bierze udział w ochronie i odbiorze bodźców.
20. Wytwory naskórka u kręgowców to m.in.: łuski (gady, ptaki), pióra, włosy, pazury, paznokcie, rogi, dziób, gruczoły.
21. Skóra ryb jest cienka i śluzowata, zawiera gruczoły śluzowe. Łuski są wytworem skóry właściwej, nie naskórka.
22. To „pułapka maturalna”, bo łuski ryb powstają z skóry właściwej, a nie z naskórka jak u gadów i ptaków.
23. Śluz ryb zmniejsza opór w wodzie i chroni przed infekcjami. Jest produkowany przez gruczoły naskórkowe.
24. Skóra płazów jest cienka, naga, silnie unaczyniona i pokryta śluzem, co umożliwia wymianę gazową przez skórę.
25. Śluz utrzymuje skórę wilgotną i umożliwia rozpuszczanie gazów, które mogą dyfundować do naczyń krwionośnych.

26. • Gruczoły śluzowe – chronią skórę przed wysychaniem,
    • Gruczoły jadowe – wytwarzają jad odstraszający drapieżniki.

27. Gady mają zrogowaciały, suchy naskórek z łuskami, co chroni przed utratą wody. Brak gruczołów.
28. Łuski gadów to wytwór naskórka, a łuski ryb – wytwór skóry właściwej.
29. U gadów występują też pazury, tarczki, listwy rogowe, płyty rogowe, a u żółwi – kostne płytki z skóry właściwej.
30. Gady nie mają gruczołów skórnych, co ogranicza parowanie wody – to przystosowanie do suszy.
31. Skóra ptaków jest cienka i sucha, zawiera gruczoł kuprowy i wytwarza pióra, dziób, łuski na nogach, pazury.
32. Gruczoł kuprowy znajduje się u nasady ogona. Wydziela tłuszcz, którym ptak natłuszcza pióra – chroni je przed wodą.
33. Łuski u ptaków występują na kończynach dolnych (np. palcach i skokach) i są wytworem naskórka.
34. Pióra mają strukturę termoizolacyjną i aerodynamiczną, co umożliwia lot i utrzymanie ciepła.
35. Skóra ssaków jest gruba i zrogowaciała, zbudowana z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego.
36. Wytwory naskórka ssaków:

    • włosy (ochrona, termoizolacja),
    • pazury/paznokcie/kopyta (ochrona, poruszanie się),
    • rogi (obrona),
    • gruczoły: łojowe, potowe, zapachowe, mlekowe.

37. • Gruczoły łojowe – natłuszczają skórę i włosy,
    • Gruczoły potowe – biorą udział w termoregulacji.

38. • Gruczoły zapachowe – produkują feromony,
    • Gruczoły mlekowe – wydzielają mleko do karmienia młodych.

39. Ssaki wodne mają szczątkowe owłosienie, czasem tylko w życiu płodowym (np. lanugo). Gęste futro w wodzie byłoby niepraktyczne.
40. U tasiemców (płazińców pasożytniczych) powłoka ciała wchłania pokarm z jelita gospodarza i chroni przed enzymami trawiennymi.