Pytania powtórkowe do lekcji “Układ ruchu”

1. Jakie są główne funkcje kości w organizmie człowieka?
2. Jak zbudowana jest kość długa na przykładzie kości udowej?
3. Czym różni się budowa trzonu kości od budowy nasady?
4. Jakie są rodzaje szpiku kostnego i jakie pełnią funkcje?
5. Jak zmienia się ilość szpiku kostnego czerwonego wraz z wiekiem?
6. Wyjaśnij, dlaczego szpik kostny żółty może w szczególnych sytuacjach ponownie przekształcić się w szpik czerwony.
7. Jakie wyróżniamy rodzaje kości ze względu na kształt? Podaj przykłady.
8. Jakie są rodzaje połączeń ścisłych kości i czym się różnią?
9. Czym różnią się połączenia ścisłe od połączeń ruchomych?
10. Z jakich części składa się szkielet osiowy i jakie pełni funkcje?
11. Jakie kości wchodzą w skład mózgoczaszki, a jakie w skład twarzoczaszki?
12. Jakie funkcje pełni kręgosłup i jakie odcinki w nim wyróżniamy?
13. Na czym polega różnica między lordozą a kifozą?
14. Dlaczego lordoza i kifoza kręgosłupa mają znaczenie funkcjonalne dla organizmu człowieka?
15. Jak zbudowana jest klatka piersiowa człowieka i jakie ma funkcje?
16. Z jakich kości składa się obręcz barkowa i obręcz miednicowa?
17. Jakie kości budują kończynę górną, a jakie kończynę dolną?
18. Jak zbudowany jest staw i jakie struktury wchodzą w jego skład?
19. Jakie są rodzaje stawów ze względu na liczbę osi ruchu? Podaj przykłady.
20. Podaj przykład stawu złożonego i wyjaśnij, dlaczego określa się go tym mianem.
21. Jakie funkcje pełnią mięśnie szkieletowe i z czego są zbudowane?
22. Co to jest sarkomer i jakie struktury go tworzą?
23. Na czym polega mechanizm skurczu mięśnia?
24. Jakie są źródła energii wykorzystywane przez pracujące mięśnie i w jakiej kolejności są zużywane?
25. Jakie wyróżniamy rodzaje włókien mięśniowych i czym się charakteryzują?
26. Uzasadnij, dlaczego mięśnie czerwone są przystosowane do długotrwałego wysiłku, a mięśnie białe do krótkotrwałych i bardzo intensywnych skurczów.
27. Czym jest jednostka motoryczna mięśnia?
28. Jakie wyróżniamy rodzaje skurczów mięśni ze względu na zmianę długości i napięcia oraz ze względu na częstotliwość pobudzeń?
29. Wyjaśnij, dlaczego skurcz auksotoniczny uznaje się za najbardziej fizjologiczny dla pracy mięśni.
30. Czym różnią się mięśnie antagonistyczne od synergistycznych?
31. Jakie składniki diety są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu?
32. Jakie są negatywne skutki stosowania dopingu?
33. Uzasadnij, dlaczego stosowanie dopingu krwi (np. EPO, transfuzji) może zwiększać wydolność sportowców, ale jednocześnie stanowi zagrożenie dla zdrowia.
34. Jakie wady postawy mogą rozwinąć się w wyniku nieprawidłowych nawyków i czym się charakteryzują?
35. Jakie choroby układu ruchu są związane z niedoborem witaminy D3?
36. Podaj związek między niedoborem witaminy D3 a występowaniem krzywicy u dzieci.
37. Czym jest dystrofia mięśniowa i jakie są jej skutki?

Odpowiedzi

1. Kości pełnią funkcję podporową, ochronną, krwiotwórczą oraz magazynującą minerały.
2. Kość długa składa się z trzonu i nasad, otoczona jest okostną, a wewnątrz znajduje się jama szpikowa.
3. Trzon kości zbudowany jest z tkanki kostnej zbitej, której jednostką jest osteon, natomiast nasady zawierają tkankę gąbczastą zbudowaną z beleczek.
4. Szpik kostny czerwony pełni funkcję krwiotwórczą, a szpik kostny żółty stanowi rezerwę energetyczną i może przekształcić się w czerwony.
5. U noworodków szpik czerwony występuje we wszystkich kościach, a u dorosłych ogranicza się do żeber, mostka, kręgów i kości miednicy.
6. Szpik żółty składa się głównie z komórek tłuszczowych, ale w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania organizmu na krew może on ponownie wytwarzać elementy morfotyczne i przekształca się w szpik czerwony.
7. Wyróżniamy kości długie (np. udowa), krótkie (np. nadgarstka), płaskie (np. mostek) i różnokształtne (np. kręgi).
8. Więzozrosty łączą kości tkanką łączną włóknistą, chrząstkozrosty – chrząstką, a kościozrosty powstają w wyniku zrośnięcia kości.
9. Połączenia ścisłe ograniczają ruchomość, a połączenia ruchome (stawy) umożliwiają ruch w jednej lub kilku płaszczyznach.
10. Szkielet osiowy tworzą czaszka, kręgosłup i klatka piersiowa. Utrzymuje wyprostowaną postawę i chroni narządy wewnętrzne.
11. Mózgoczaszka: czołowa, ciemieniowe, skroniowe, klinowa, potyliczna. Twarzoczaszka: żuchwa, szczękowe, jarzmowe, nosowe.
12. Kręgosłup pełni funkcję podpory, ochrony rdzenia kręgowego i amortyzacji wstrząsów. Składa się z odcinków: szyjnego (7), piersiowego (12), lędźwiowego (5), krzyżowego (5) i guzicznego (4–5).
13. Lordoza to wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną (odcinek szyjny, lędźwiowy), a kifoza w stronę grzbietową (piersiowy, krzyżowy).
14. Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa działają jak sprężyny amortyzujące, co pozwala na łagodzenie wstrząsów podczas chodzenia i biegania oraz ułatwia utrzymanie równowagi ciała.
15. Klatka piersiowa składa się z odcinka piersiowego kręgosłupa, 12 par żeber i mostka. Chroni serce i płuca oraz uczestniczy w wentylacji płuc.
16. Obręcz barkowa: łopatka i obojczyk. Obręcz miednicowa: kości biodrowa, łonowa, kulszowa (zrastają się) i kość krzyżowa.
17. Kończyna górna: ramienna, łokciowa, promieniowa, nadgarstka, śródręcza, paliczki. Kończyna dolna: udowa, piszczelowa, strzałkowa, rzepka, stępu, śródstopia, paliczki.
18. Staw tworzą: torebka stawowa, jama stawowa, maź stawowa, chrząstki stawowe, główka i panewka oraz więzadła.
19. Stawy jednoosiowe: zawiasowy (kolanowy, łokciowy), obrotowy (między atlasem i obrotnikiem). Stawy dwuosiowe: siodełkowy (kciuka), elipsoidalny (promieniowo-nadgarstkowy). Stawy wieloosiowe: płaski (kości nadgarstka), kulisty (barkowy, biodrowy).
20. Przykładem stawu złożonego jest staw kolanowy, ponieważ łączy więcej niż dwie kości – kość udową, piszczelową oraz rzepkę.
21. Mięśnie szkieletowe umożliwiają ruchy ciała, utrzymują postawę i chronią narządy. Składają się z brzuśca i ścięgien, a włókna mięśniowe zawierają miofibryle.
22. Sarkomer to jednostka funkcjonalna mięśnia. Tworzą go linie Z, miofilamenty cienkie (aktyna) i grube (miozyna), prążki A i I oraz smuga H.
23. Jony wapnia wiążą się z troponiną, przesuwają tropomiozynę, umożliwiają wiązanie miozyny z aktyną, a energia z ATP umożliwia ruch wiosłowy głów miozyny i skrócenie sarkomeru.
24. Energia zużywana jest w kolejności: ATP (sekundy) → fosfokreatyna (2–3 sekundy) → glukoza → glikogen (do 40 minut) → tłuszcze (kilka godzin). W niedoborze tlenu wykorzystywana jest fermentacja mleczanowa.
25. Włókna czerwone (typ I) – wolne, odporne na zmęczenie, dużo mioglobiny. Włókna pośrednie (IIa) – szybkie, średnia odporność. Włókna białe (IIb) – bardzo szybkie, mało odporne, dużo glikogenu.
26. Mięśnie czerwone zawierają dużo mitochondriów i mioglobiny, dlatego pozyskują energię głównie z oddychania tlenowego, co pozwala im pracować długo bez zmęczenia. Mięśnie białe zawierają dużo glikogenu i pozyskują energię głównie z fermentacji mleczanowej, co umożliwia szybkie, ale krótkotrwałe skurcze.
27. Jednostka motoryczna to zespół włókien mięśniowych unerwionych przez jeden neuron.
28. Ze względu na długość i napięcie: izotoniczne, izometryczne, auksotoniczne. Ze względu na pobudzenia: skurcz pojedynczy, skurcz tężcowy.
29. Skurcz auksotoniczny łączy elementy izometrycznego i izotonicznego, czyli jednoczesną zmianę napięcia i długości mięśnia, co odpowiada naturalnej pracy mięśni w organizmie.
30. Antagonistyczne działają przeciwstawnie (np. biceps i triceps), a synergistyczne działają współdziałająco (np. przepona i mięśnie międzyżebrowe).
31. Ważne są: białko, wapń, fosfor, potas, witamina D3 i witamina C.
32. Skutki dopingu: choroby serca, nowotwory, bezpłodność, uzależnienia, zakażenia, depresja, agresja.
33. Doping krwi zwiększa liczbę erytrocytów, co podnosi zdolność krwi do transportu tlenu, a tym samym wydolność organizmu. Jednak zwiększona lepkość krwi może prowadzić do zakrzepów, udarów i zawałów serca.
34. Skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa, lordoza lędźwiowa – nadmierne wygięcie do przodu, kifoza piersiowa – nadmierne wygięcie do tyłu.
35. Niedobór witaminy D3 powoduje krzywicę u dzieci i osteoporozę u dorosłych.
36. Witamina D3 umożliwia wchłanianie wapnia i fosforu w jelicie. Jej niedobór prowadzi do nieprawidłowej mineralizacji kości, co u dzieci skutkuje krzywicą – deformacjami i osłabieniem kośćca.
37. Dystrofia mięśniowa to choroba genetyczna sprzężona z płcią, prowadząca do zaniku mięśni i skrócenia życia.