Pytania powtórkowe do lekcji “Narządy zmysłów”

Pytania

1. Jakie narządy zmysłów wyróżnia się u człowieka i który z nich odbiera najwięcej bodźców?
2. Jaką funkcję pełnią oczodoły i z ilu kości czaszki są zbudowane ich ściany?
3. Jakie elementy wchodzą w skład aparatu ochronnego oka i jakie pełnią funkcje?
4. Jakie warstwy budują ścianę gałki ocznej i co wchodzi w ich skład?
5. Jakie funkcje pełni rogówka?
6. Jakie są cechy tęczówki i co to jest źrenica?
7. Czym różni się adaptacja oka od odruchu źrenicznego?
8. Jakie funkcje pełnią pręciki, a jakie czopki w siatkówce?
9. Jakie trzy warstwy komórkowe budują siatkówkę?
10. Na czym polega akomodacja oka i jak zmienia się kształt soczewki podczas patrzenia z bliska i z daleka?
11. Jaką funkcję pełni ciało szkliste?
12. Co to jest tarcza nerwu wzrokowego i dlaczego nazywana jest plamką ślepą?
13. Jak działa rodopsyna i jakie znaczenie ma retinal w procesie widzenia?
14. Dlaczego niedobór witaminy A prowadzi do tzw. kurzej ślepoty?
15. Dlaczego obraz na siatkówce jest odwrócony i pomniejszony, a mimo to widzimy prawidłowo?
16. Na czym polega widzenie dwuoczne i jakie ma znaczenie?
17. Na czym polega krótkowzroczność i jak się ją koryguje?
18. Na czym polega dalekowzroczność i jak się ją koryguje?
19. Na czym polega astygmatyzm i czym się go koryguje?
20. Jakie części wyróżnia się w uchu zewnętrznym, środkowym i wewnętrznym?
21. Jakie funkcje pełnią kosteczki słuchowe i jakie noszą nazwy?
22. Jaką rolę pełni trąbka słuchowa?
23. Jakie części wchodzą w skład błędnika kostnego i błędnika błoniastego?
24. Jakie płyny wypełniają błędnik kostny i błędnik błoniasty?
25. Gdzie znajduje się narząd spiralny i jaka jest jego rola?
26. Jak działają komórki słuchowe?
27. Jakie struktury wchodzą w skład narządu równowagi i jakie funkcje pełnią?
28. Jak zbudowane są plamki statyczne i co rejestrują?
29. Jak zbudowane są grzebienie bańkowe i co rejestrują?
30. Co jest narządem smaku i gdzie występują kubki smakowe?
31. Jakie rodzaje brodawek występują na języku i które z nich zawierają kubki smakowe?
32. Jakie smaki rozróżnia człowiek i jakie związki chemiczne je wywołują?
33. Dlaczego odczuwanie smaku ma znaczenie biologiczne?
34. Jaki jest narząd węchu i gdzie się znajduje?
35. Jak zbudowane są komórki węchowe i jak odbierają bodźce?
36. Jaką rolę pełni opuszka węchowa i dlaczego zapachy silnie łączą się ze wspomnieniami?
37. Dlaczego mówi się, że węch jest najszybciej adaptującym się zmysłem?

Odpowiedzi

1. Człowiek posiada pięć zmysłów: wzrok, słuch, węch, smak i dotyk, a oko odbiera około 70–80% bodźców z otoczenia.
2. Oczodoły to jamy kostne zbudowane ze ścian tworzonych przez 7 kości czaszki. Ich główną funkcją jest ochrona gałek ocznych.
3. Do aparatu ochronnego oka zaliczamy powieki, brwi, rzęsy, gruczoł łzowy i spojówkę. Chronią one oko mechanicznie, zatrzymują pyły i kurz oraz nawilżają i oczyszczają powierzchnię gałki ocznej.
4. Ściana gałki ocznej ma trzy warstwy: błonę włóknistą (twardówka i rogówka), błonę naczyniową (naczyniówka, ciało rzęskowe i tęczówka) oraz błonę światłoczułą (siatkówka).
5. Rogówka jest przezroczysta, silnie unerwiona, skupia promienie świetlne i chroni oko, wywołując łzawienie przy podrażnieniu.
6. Tęczówka to barwna część oka regulująca ilość wpadającego światła. W jej centrum znajduje się źrenica, czyli otwór przepuszczający światło w głąb oka.
7. Odruch źreniczny polega na zmianie średnicy źrenicy, a adaptacja oka to dostosowanie siatkówki do różnych warunków oświetlenia.
8. Pręciki odpowiadają za widzenie w słabym świetle i rozróżnianie kształtów, natomiast czopki umożliwiają ostre widzenie barw w silnym oświetleniu.
9. Siatkówka składa się z warstwy nerwowo-nabłonkowej (fotoreceptory), warstwy komórek dwubiegunowych i warstwy komórek zwojowych.
10. Akomodacja oka to zdolność soczewki do zmiany kształtu. Przy patrzeniu w dal soczewka się spłaszcza, a przy patrzeniu z bliska staje się bardziej kulista.
11. Ciało szkliste to przezroczysta galaretowata substancja utrzymująca ciśnienie śródoczne i kształt gałki ocznej.
12. Tarcza nerwu wzrokowego to miejsce wyjścia nerwu wzrokowego, pozbawione fotoreceptorów, dlatego nazywane jest plamką ślepą.
13. Rodopsyna w pręcikach i jodopsyna w czopkach to barwniki światłoczułe. Zawierają opsynę i retinal, którego przejście z formy cis w trans pod wpływem światła inicjuje impuls nerwowy.
14. Niedobór witaminy A uniemożliwia prawidłową regenerację retinalu, dlatego prowadzi do ślepoty zmierzchowej (kurzej ślepoty).
15. Obraz na siatkówce jest odwrócony i pomniejszony, ale ośrodki wzrokowe w płacie potylicznym kory mózgu przetwarzają go do właściwej postaci.
16. Widzenie dwuoczne (stereoskopowe) polega na nakładaniu się obrazów z obu oczu i umożliwia dokładną ocenę odległości i wielkości obiektów.
17. Krótkowzroczność to widzenie wyraźne z bliska, niewyraźne z daleka, spowodowane zbyt długą gałką oczną lub zbyt wypukłą soczewką. Korygowana jest soczewkami rozpraszającymi.
18. Dalekowzroczność to widzenie wyraźne z daleka, niewyraźne z bliska, spowodowane zbyt krótką gałką oczną lub zbyt płaską soczewką. Korygowana jest soczewkami skupiającymi.
19. Astygmatyzm to wada spowodowana nierówną krzywizną rogówki, powodującą zniekształcony obraz. Korygowany jest soczewkami cylindrycznymi.
20. Ucho zewnętrzne: małżowina uszna, przewód słuchowy, błona bębenkowa. Ucho środkowe: jama bębenkowa, kosteczki słuchowe, trąbka słuchowa. Ucho wewnętrzne: błędnik kostny i błoniasty.
21. Kosteczki słuchowe to młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Wzmacniają drgania i przekazują je do okienka owalnego.
22. Trąbka słuchowa łączy jamę bębenkową z gardłem i wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej.
23. Błędnik kostny: ślimak, przedsionek, kanały półkoliste. Błędnik błoniasty: przewód ślimakowy, woreczek, łagiewka, kanały półkoliste.
24. Błędnik kostny wypełnia perylimfa, a błędnik błoniasty – śródchłonka.
25. Narząd spiralny (Cortiego) znajduje się w przewodzie ślimakowym i odpowiada za odbiór bodźców dźwiękowych.
26. Komórki słuchowe mają rzęski, które odkształcają się pod wpływem ruchu śródchłonki, co wywołuje impuls nerwowy.
27. Narząd równowagi obejmuje łagiewkę, woreczek i kanały półkoliste. Odpowiada za rejestrację pochyleń i ruchów obrotowych głowy.
28. Plamki statyczne w woreczku i łagiewce zawierają komórki rzęsate i otolity. Rejestrują pochylenie głowy.
29. Grzebienie bańkowe w kanałach półkolistych zawierają komórki rzęsate w osklepku. Rejestrują ruchy obrotowe głowy.
30. Narządem smaku są kubki smakowe znajdujące się w brodawkach języka, podniebieniu, gardle, nagłośni i górnej części przełyku.
31. Na języku znajdują się brodawki nitkowate, grzybowate, liściaste i okolone, przy czym wszystkie poza nitkowatymi zawierają kubki smakowe.
32. Smaki: słodki (sacharoza), słony (chlorek sodu), kwaśny (kwas cytrynowy), gorzki (chinina), umami (glutaminian sodu).
33. Odczuwanie smaku pozwala ocenić przydatność pokarmu do spożycia i pobudza wydzielanie soków trawiennych.
34. Narządem węchu jest nabłonek węchowy znajdujący się w górnej części jamy nosowej.
35. Komórki węchowe to neurony dwubiegunowe z rzęskami odbierającymi bodźce chemiczne. Impuls przekazywany jest przez aksony do opuszki węchowej.
36. Opuszka węchowa należy do układu limbicznego, dlatego zapachy silnie wiążą się z emocjami i wspomnieniami.
37. Węch jest najszybciej adaptującym się zmysłem, co oznacza, że receptory szybko tracą wrażliwość na stały bodziec zapachowy.