Pytania powtórkowe do lekcji “Układ pokarmowy”

Pytania

1. Co oznacza termin zapotrzebowanie energetyczne i z czego się składa?
2. Dlaczego trawienie nie należy do podstawowej przemiany materii?
3. Jakie funkcje pełnią białka w organizmie człowieka?
4. Ile aminokwasów białkowych jest egzogennych u dorosłych, a ile u dzieci?
5. Czym różnią się białka pełnowartościowe od niepełnowartościowych?
6. Jaką rolę pełnią węglowodany w organizmie i jakie są ich źródła?
7. Jakie funkcje pełni błonnik pokarmowy?
8. Jaką rolę pełnią lipidy w organizmie człowieka?
9. Czym są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe i jakie mają znaczenie dla zdrowia?
10. Jak dzielimy witaminy pod względem rozpuszczalności? Podaj przykłady.
11. Jakie są skutki niedoboru witaminy A, D₃, E i K?
12. Jakie choroby wynikają z niedoboru witamin B₁, B₂, B₃?
13. Dlaczego witamina B₁₂ wymaga obecności czynnika wewnętrznego Castle’a?
14. Jakie są skutki niedoboru biotyny (witaminy B₇)?
15. Jaką rolę pełni witamina C i jakie są objawy jej niedoboru?
16. Jakie funkcje pełni woda w organizmie człowieka?
17. Jakie funkcje pełnią sole mineralne w organizmie? Podaj przykłady.
18. Jakie są główne warstwy ściany przewodu pokarmowego?
19. Jakie komórki występują w błonie śluzowej żołądka i jakie pełnią funkcje?
20. Dlaczego pepsyna wydzielana jest w postaci pepsynogenu?
21. Jakie enzymy znajdują się w soku trzustkowym?
22. Jaką rolę pełni żółć w procesie trawienia?
23. W jaki sposób glukoza jest wchłaniana w jelicie cienkim?
24. Dlaczego tłuszcze wchłaniane są do naczyń limfatycznych, a nie krwionośnych?
25. Jakie procesy metaboliczne w wątrobie dotyczą glukozy?
26. Na czym polega cykl mocznikowy i gdzie zachodzi?
27. Dlaczego układ wrotny ma znaczenie dla funkcjonowania wątroby?
28. Jakie zasady diety sprzyjają zdrowiu układu pokarmowego?
29. Jakie choroby układu pokarmowego związane są z wirusami?
30. Jaką chorobę wywołuje Helicobacter pylori i jaka jest skala zakażeń w Polsce?
31. Jakie metody diagnostyczne wykorzystuje się do badania układu pokarmowego?
32. Wyjaśnij, dlaczego glukoza jest wchłaniana dzięki transportowi wtórnie czynnemu, a nie biernemu.
33. Podaj przykład działania żółci, które nie polega na trawieniu, a mimo to jest niezbędne do trawienia tłuszczów.
34. Wyjaśnij, dlaczego niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a może prowadzić do niedokrwistości, mimo prawidłowej podaży witaminy B₁₂ w diecie.

Odpowiedzi

1. Zapotrzebowanie energetyczne to ilość energii potrzebnej do pokrycia wydatków energetycznych organizmu. Składa się z podstawowej przemiany materii i aktywności fizycznej.
2. Trawienie nie należy do podstawowej przemiany materii, ponieważ zachodzi tylko po spożyciu pokarmu, a PPM obejmuje procesy życiowe zachodzące stale, np. oddychanie i krążenie.
3. Białka pełnią funkcje: budulcową, enzymatyczną, sygnałową, transportową, odpornościową.
4. U dorosłych egzogennych jest 8 aminokwasów, a u dzieci 10.
5. Białka pełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne we właściwych proporcjach, a niepełnowartościowe nie zawierają ich wszystkich lub występują w zbyt małej ilości.
6. Węglowodany są podstawowym źródłem energii i materiałem zapasowym w postaci glikogenu. Źródła: produkty zbożowe, ziemniaki, warzywa, owoce.
7. Błonnik pokarmowy poprawia perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom, reguluje poziom glukozy i cholesterolu, wspiera mikrobiotę jelitową i zmniejsza ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego.
8. Lipidy stanowią źródło i magazyn energii, budują błony biologiczne, tworzą tkankę tłuszczową, uczestniczą w syntezie hormonów steroidowych, rozpuszczają witaminy A, D, E, K.
9. NNKT to kwasy tłuszczowe egzogenne (omega-3, omega-6), które obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów, działają przeciwzakrzepowo, przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo.
10. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K. Witaminy rozpuszczalne w wodzie: grupa B i C.
11. Niedobór witaminy A – kurza ślepota, D₃ – krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych, E – uszkodzenia komórek, starzenie, K – krwawienia, wydłużony czas krzepnięcia.
12. Niedobór witaminy B₁ – beri-beri, B₂ – zajady, B₃ – pelagra.
13. Witamina B12 wymaga obecności czynnika wewnętrznego Castle’a w żołądku, aby mogła zostać wchłonięta w jelicie cienkim.
14. Niedobór biotyny (witamina B₇) powoduje zmiany skórne, wypadanie włosów, bóle mięśni, depresję.
15. Witamina C uczestniczy w syntezie kolagenu. Niedobór prowadzi do szkorbutu: wypadania zębów, krwawienia dziąseł.
16. Woda jest rozpuszczalnikiem, środowiskiem reakcji chemicznych, transportuje substancje, usuwa metabolity, reguluje temperaturę.
17. Sole mineralne pełnią funkcję budulcową (Ca w kościach, Fe w hemoglobinie), regulacyjną (jod w hormonach tarczycy), uczestniczą w przewodnictwie nerwowym (Na⁺, K⁺).
18. Ściana przewodu pokarmowego zbudowana jest z błony surowiczej, mięśniowej, podśluzowej, śluzowej.
19. Komórki błony śluzowej żołądka: śluzowe (wydzielają śluz), okładzinowe (wydzielają HCl), główne (wydzielają pepsynogen).
20. Pepsyna wydzielana jest w postaci pepsynogenu, aby komórki żołądka nie zostały strawione.
21. W soku trzustkowym znajdują się amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa, trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydazy.
22. Żółć emulguje tłuszcze, zwiększając ich powierzchnię dostępną dla enzymów trawiennych.
23. Glukoza wchłaniana jest dzięki transportowi wtórnie czynnemu, na zasadzie symportu z Na⁺.
24. Tłuszcze wchłaniane są do naczyń limfatycznych, ponieważ cząsteczki chylomikronów są zbyt duże, aby przechodzić do naczyń krwionośnych.
25. Procesy metaboliczne w wątrobie: glikogeneza, glukoneogeneza, glikogenoliza.
26. Cykl mocznikowy polega na przekształcaniu amoniaku w mocznik i zachodzi w wątrobie.
27. Układ wrotny umożliwia, aby wszystkie substancje wchłonięte z przewodu pokarmowego najpierw trafiły do wątroby, gdzie są magazynowane lub detoksykowane.
28. Zdrowiu układu pokarmowego sprzyja regularne odżywianie, dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, nabiał, chude mięso i ryby, tłuszcze roślinne oraz ograniczenie słodyczy i fast foodów.
29. Choroby wirusowe: WZW A (droga pokarmowa), WZW B i C (krew, kontakty seksualne).
30. Helicobacter pylori wywołuje chorobę wrzodową żołądka. W Polsce zakażonych jest około 50–60% dorosłych.
31. Diagnostyka: gastroskopia, kolonoskopia, USG jamy brzusznej.
32. Glukoza jest transportowana na zasadzie symportu z Na⁺, a energia tego procesu pochodzi pośrednio z pracy pompy sodowo-potasowej, która zużywa ATP i utrzymuje różnicę stężeń. Dlatego transport jest wtórnie czynny, a nie bierny.
33. Żółć emulguje tłuszcze, czyli rozdziela duże krople tłuszczu na mniejsze, co zwiększa ich powierzchnię kontaktu z enzymami. Nie rozkłada chemicznie tłuszczów, ale jest niezbędna do ich trawienia.
34. Czynnik wewnętrzny Castle’a wiąże się z witaminą B₁₂ i umożliwia jej wchłanianie w jelicie cienkim. Jeśli go brakuje, mimo dostatecznej ilości B12 w diecie, witamina nie jest wchłaniana, co prowadzi do anemii złośliwej (niedokrwistości megaloblastycznej).