Pytania powtórkowe do lekcji “Wirusy, wiroidy i priony”
Agnieszka 10 lipca 2025
Postęp lekcji
0% Ukończono
Pytania
- Czym są wirusy i jaka jest ich wielkość?
- Dlaczego wirusy nie są uznawane za organizmy żywe?
- Jakie cechy wirusów świadczą o ich przynależności do materii nieożywionej, a jakie do materii ożywionej?
- Dlaczego wirusy się namnażają, a nie rozmnażają? Wyjaśnij to pojęcie.
- Co to jest wirion i z czego się składa?
- Jak zbudowany jest kapsyd i jaką pełni funkcję?
- Czym jest nukleokapsyd?
- Jaką funkcję pełni osłonka zewnętrzna wirusa i z czego się składa?
- Co to są glikoproteiny i jaką rolę pełnią na powierzchni wirusa?
- Jakie są trzy główne formy morfologiczne kapsydu wirusowego? Podaj przykłady wirusów dla każdej z nich.
- Czym wyróżnia się forma kulista wirusa i kiedy występuje?
- Czym są bakteriofagi? Podaj przykłady oraz opisz ich budowę.
- Dlaczego wirusy uznaje się za wewnątrzkomórkowych pasożytów?
- Jakie procesy wskazują, że wirusy mogą podlegać ewolucji?
- Dlaczego do obserwacji wirusów nie wystarczy mikroskop optyczny?
- Na czym polega infekcja wirusowa?
- Co to jest adsorpcja i co decyduje o jej przebiegu?
- Dlaczego niektóre osoby są odporne na zakażenie wirusem HIV?
- Jakie są różnice w sposobie wnikania wirusów do komórki pomiędzy bakteriofagami a wirusami zwierzęcymi?
- W jaki sposób wirusy uwalniają swój materiał genetyczny w komórce?
- Na czym polega replikacja materiału genetycznego wirusa DNA?
- Dlaczego wirusy RNA muszą posiadać własne enzymy?
- Czym jest odwrotna transkrypcja i u jakich wirusów występuje?
- Jakie są etapy cyklu litycznego bakteriofaga T4?
- Jak przebiega cykl lizogeniczny bakteriofaga lambda?
- Czym różni się profag od wirusa litycznego?
- Czym różni się infekcja adenowirusa od infekcji bakteriofagiem?
- Jakie enzymy są obecne w wirusie HIV i jaką pełnią funkcję?
- Dlaczego wirus HIV jest trudny do całkowitego wyleczenia?
- W jaki sposób nowe wiriony opuszczają komórkę gospodarza?
- Jakie choroby wirusowe atakują rośliny? Podaj przykłady i drogi zakażenia.
- Jakie choroby wirusowe występują u zwierząt? Podaj objawy i sposoby zakażenia.
- Jakie są główne choroby wirusowe człowieka i jakie są ich drogi zakażenia?
- Co to są wirusy onkogenne? Podaj przykłady.
- Jakie są zastosowania wirusów w biotechnologii i medycynie?
- Czym różnią się szczepienia ochronne od surowic odpornościowych?
- Dlaczego leczenie chorób wirusowych jest trudne?
- Czym są wiroidy i jak różnią się od wirusów?
- Czym są priony i w jaki sposób namnażają się w organizmach?
- Jakie choroby wywołują priony u ludzi i zwierząt?
Odpowiedzi
- Wirusy to czynniki zakaźne, które osiągają wielkości od kilkunastu do kilkuset nanometrów i są niewidoczne w mikroskopie optycznym, ale widoczne pod mikroskopem elektronowym.
- Wirusy nie są organizmami żywymi, ponieważ nie mają budowy komórkowej, nie prowadzą samodzielnego metabolizmu i są całkowicie zależne od komórek gospodarza.
- Cechy materii nieożywionej: brak budowy komórkowej, brak aktywności metabolicznej. Cechy materii ożywionej: zbudowane z białek i kwasów nukleinowych, materiał genetyczny ulega replikacji, podlegają mutacjom i ewolucji.
- Wirusy się namnażają, ponieważ nie rozmnażają się samodzielnie – ich liczba może wzrosnąć tylko w komórkach gospodarza przy wykorzystaniu ich zasobów. Rozmnażanie jest zarezerwowane dla organizmów żywych.
- Wirion to kompletna cząstka wirusa, zdolna do przetrwania poza komórką i zakażenia. Składa się z materiału genetycznego (DNA lub RNA) i kapsydu – białkowej osłony.
- Kapsyd zbudowany jest z kapsomerów – białkowych podjednostek. Jego funkcje to ochrona materiału genetycznego oraz rozpoznawanie i infekowanie komórek.
- Nukleokapsyd to kompleks złożony z kapsydu i zawartego wewnątrz niego materiału genetycznego.
- Osłonka zewnętrzna (jeśli występuje) pochodzi z błony komórkowej gospodarza. Składa się z dwuwarstwy lipidowej i białek (głównie glikoprotein). Chroni wirion i uczestniczy w infekcji komórki.
- Glikoproteiny to białka z przyłączonymi resztami cukrowymi. Działają jako receptory, ułatwiają infekcję komórek i stabilizują strukturę wirusa.
- Forma helikalna – wirus mozaiki tytoniu (wirusy roślinne); Forma bryłowa (ikosaedralna) – adenowirusy, wirus HAV (typowe dla zwierząt); Forma złożona (bryłowo-spiralna) – bakteriofagi (np. T4, lambda).
- Forma kulista występuje u wirusów z lipidową osłonką, np. wirus grypy, SARS-CoV-2. Jej kształt wynika z obecności tej osłonki.
- Bakteriofagi to wirusy infekujące bakterie. Np. Fag T4 – ma główkę (kapsyd), ogonek i włókna białkowe, Fag lambda – ma krótkie, niewidoczne włókna, wygląda jak „lizak”.
- Wirusy to wewnątrzkomórkowi pasożyci, ponieważ namnażają się tylko wewnątrz komórek i korzystają z ich zasobów, szkodząc gospodarzowi.
- Mutacje materiału genetycznego prowadzą do powstawania nowych wariantów wirusów, co jest podstawą ewolucji, mimo że wirusy nie są organizmami.
- Wirusy są zbyt małe (kilkadziesiąt nanometrów), by zobaczyć je w mikroskopie optycznym, który ma ograniczoną zdolność rozdzielczą. Potrzebny jest mikroskop elektronowy.
- Infekcja wirusowa polega na wniknięciu wirusa do komórki gospodarza i namnożeniu się w jej wnętrzu.
- Adsorpcja to etap przyłączania wirusa do receptorów na powierzchni komórki. Przebiega tylko wtedy, gdy komórka posiada odpowiednie receptory pasujące do glikoprotein wirusa.
- Osoby z mutacją genu CCR5 nie mają receptora, do którego przyłącza się wirus HIV, co uniemożliwia zakażenie.
- Bakteriofagi wstrzykują tylko materiał genetyczny, pozostawiając kapsyd na zewnątrz, a wirusy zwierzęce zwykle wnikają do komórki w całości.
- Uwolnienie materiału genetycznego może zachodzić przez działanie enzymów wirusa lub gospodarza, albo przez rozpad kapsydu.
- Wirusy DNA mogą korzystać z enzymów komórki (np. polimerazy DNA) lub kodują własne enzymy do replikacji i ekspresji genów.
- Większość komórek nie posiada enzymów zdolnych do replikacji RNA, dlatego wirusy RNA muszą mieć geny kodujące własną polimerazę RNA.
- Odwrotna transkrypcja to synteza DNA na matrycy RNA, charakterystyczna dla retrowirusów, np. HIV.
- Cykl lityczny: adsorpcja, wstrzyknięcie DNA, replikacja i ekspresja genów, składanie wirionów, liza komórki.
- Cykl lizogeniczny: adsorpcja, wstrzyknięcie DNA, kolisty genom, integracja z DNA gospodarza → powstaje profag → replikacja z komórką.
- Profag to zintegrowane DNA wirusa z genomem gospodarza, które może pozostać w komórce przez wiele pokoleń.
- W infekcji adenowirusa do komórki wnika cały wirus, a kapsyd ulega rozpadowi; u bakteriofagów kapsyd zostaje na zewnątrz.
- HIV zawiera odwrotną transkryptazę, integrazę i proteazę – enzymy potrzebne do odwrotnej transkrypcji, integracji i dojrzewania białek.
- HIV integruje swoje DNA z genomem komórki, tworząc prowirusa, który może pozostawać utajony i reaktywować się po latach.
- Wiriony opuszczają komórkę przez lizę lub odpączkowanie (gdy mają osłonkę lipidową).
- Przykłady: wirus Y ziemniaka – smugowatość, przenoszony przez mszyce i mechanicznie; wirus mozaiki tytoniu – plamy, zahamowanie wzrostu, łatwe przenoszenie przez ludzi i owady.
- Przykłady: nosówka – kaszel, wymioty, objawy neurologiczne, szerzy się przez kontakt z wydzielinami, pryszczyca – gorączka, pęcherze, przenoszona drogą powietrzną, wścieklizna – ślinotok, agresja, przenoszona przez pogryzienie.
- Przykłady: HIV – AIDS, droga płciowa i przez krew; polio – pokarmowa, fekalno-oralna, odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna – droga kropelkowa, WZW A – pokarmowa. WZW B i C – przez krew, płciowo.
- Wirusy onkogenne to wirusy zwiększające ryzyko nowotworów, np.: HPV – rak szyjki macicy, EBV – chłoniak Burkitta, HHV-8 – mięsak Kaposiego.
- Wirusy są stosowane jako wektory w terapii genowej, np. w leczeniu SMA. Używa się ich także w produkcji szczepionek i surowic.
- Szczepienia polegają na podaniu osłabionego drobnoustroju, aby pobudzić organizm do wytwarzania przeciwciał. Surowica zawiera gotowe przeciwciała i działa natychmiast.
- Leczenie jest trudne, ponieważ wirusy wykorzystują enzymy komórkowe, co utrudnia ich zwalczanie bez uszkodzenia komórek gospodarza.
- Wiroidy to nagie cząsteczki RNA, które infekują rośliny. Nie mają kapsydu ani białek, ale mogą wyciszać geny gospodarza.
- Priony to białka zakaźne, które potrafią zmieniać prawidłowe białka w chorobotwórcze. Nie zawierają kwasów nukleinowych.
- U ludzi: choroba Creutzfeldta-Jakoba, kuru. U zwierząt: BSE (choroba szalonych krów), scrapie (kołowacizna owiec).
G
Subskrybuj nasz kurs online, aby uzyskać dostęp do pełnej treści lekcji.
Jeśli jeszcze nie potrzebujesz subskrypcji, sprawdź koniecznie nasze przykładowe lekcje dostępne zupełnie za darmo!
Powiadom mnie o nowych komentarzach
Zaloguj się
Zaloguj się, aby komentować
0 komentarzy
oceniany