Matura 2021 – wymagania z chemii – analiza
Rok szkolny 2020/2021 śmiało można nazwać pandemicznym. Nauka zdalna dla jednych jest świetnym rozwiązaniem, które zaoszczędza im czas na dojazdy do szkoły, a dla innych prawdziwą zmorą. Nie da się ukryć, że skuteczność nauczania zdalnego jest uzależniona od wielu czynników takich jak jakość internetu, dostęp do komputera/tabletu, warunki mieszkaniowe, a przede wszystkim stopień zaangażowania nauczyciela i jego umiejętności w prowadzeniu lekcji online.
W związku z licznymi utrudnieniami, jakie powoduje nauka zdalna, CKE wprowadziła zmiany na maturze w roku 2021. W tym artykule omówię jakie zagadnienia wypadają z matury w 2021 roku.
Jakie tematy można pominąć?
Już na wstępie informuję, że na tegoroczną maturę z chemii można teoretycznie pominąć w całości, choć nie polecam tego robić, jedynie cukry i białka. Pozostałe zmiany są kosmetyczne i wbrew pozorom niekoniecznie możliwe do zastosowania. Ale o tym za chwilę.
Szczegółowa analiza wymagań maturalnych z chemii 2021
Zacznijmy od analizy krok po kroku wymagań z zeszłych lat i tych obecnych. Wykreślone zostały następujące zagadnienia:
- Ustala skład izotopowy pierwiastka (w % masowych) na podstawie jego masy atomowej;
- Opisuje mechanizm tworzenia wiązania jonowego (np. w chlorkach i tlenkach metali);
- Wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin;
- Opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki;
- Pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów utleniających (Mg, Zn, Al, Cu, Ag, Fe); Zaznaczone na czerwono nie obowiązują.
- Przedstawia i uzasadnia zmiany mocy kwasów fluorowcowodorowych;
- Równania reakcji:
BYŁO
zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli np. CaCO3 i wodorotlenków np. Cu(OH)2 );
JEST
zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20 – bez Na i K oraz gazów szlachetnych (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. CaCO3) oraz rozkład wodorotlenków metali o liczbach atomowych 24, 25, 26, 29 i 30, np. Cu(OH)2;
- Właściwości chemiczne tlenków:
- Ilustruje, za pomocą odpowiednich równań reakcji, utleniające właściwości kwasów, np. stężonego i rozcieńczonego roztworu kwasu azotowego(V).
- Podaje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych;
- Planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać, np. benzen z węgla i dowolnych odczynników nieorganicznych; ilustruje je równaniami reakcji;
- Opisuje działanie: CuO lub K2Cr2O7 H2SO4 na alkohole pierwszo-, drugorzędowe;
- Na podstawie obserwacji wyników doświadczenia (np. z NaOH) formułuje wniosek o sposobie odróżniania fenolu od alkoholu;
- Pisze równania reakcji utleniania alkoholu pierwszo- i drugorzędowego np. tlenkiem miedzi(II);
- Porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
- Zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych z alkoholi i aldehydów;
- Projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych;
- Projektuje doświadczalny sposób odróżnienia nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych;
- Projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że kwas octowy jest kwasem słabszym od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym od kwasu węglowego;
- Występowanie i zastosowania kwasu mlekowego i salicylowego;
- Formułuje obserwacje i wnioski do doświadczenia (reakcja estryfikacji); zapisuje równania reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi (wskazuje na rolę stężonego H2SO4 );
- Na podstawie wzoru strukturalnego aspiryny, wyjaśnia dlaczego związek ten nazywamy kwasem acetylosalicylowym;
- Opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długo łańcuchowych kwasów tłuszczowych); ich właściwości i zastosowania;
- Projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że w skład oleju jadalnego wchodzą związki o charakterze nienasyconym;
- Zapisuje równania reakcji acetamidu z wodą w środowisku kwasu siarkowego(VI) i z roztworem NaOH;
- Wskazuje na zastosowania mocznika (nawóz sztuczny, produkcja leków, tworzyw sztucznych);
- Projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdzi amfoteryczny charakter aminokwasów (np. glicyny);
- Białka i cukry wypadają w całości.
Dlaczego lepiej nie pomijać tych tematów?
Jak widzisz, w całości zostały wykreślone jedynie dwa tematy: białka i cukry. Pozostałe zmiany dotyczą pojedynczych zagadnień. Problem w tym, że wiele z nich pojawia się w wymaganiach z wcześniejszych etapów edukacyjnych, czyli wiedzy nabytej na przykład w gimnazjum. Druga sprawa to to, że niektóre wykreślone zagadnienia z etapu IV (rozszerzenie) pojawiają się w innych wymaganiach np. etap III i etap IV (podstawa). Do tych zagadnień można zaliczyć niektóre informacje dotyczące przykładowo białek i cukrów.
Generalnie po analizie zmian w wymaganiach maturalnych, dochodzę do wniosku, że CKE chciało pokazać, że stara się trochę ograniczyć obowiązujący materiał z chemii, a nie rzeczywiście to zrobić. Idealnym przykładem tego jest wykreślenie zagadnienia:
Opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20 oraz 24, 25,26, 29 i 30, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad (bez tlenku glinu); zapisuje odpowiednie równania reakcji;
CKE, Aneks do Informatora o egzaminie maturalnym z chemii obowiązujący w roku szkolnym 2020/2021
przy jednoczesnym zachowaniu punktu:
Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice; planuje i wykonuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać, że tlenek i wodorotlenek glinu wykazują charakter amfoteryczny;
CKE, Aneks do Informatora o egzaminie maturalnym z chemii obowiązujący w roku szkolnym 2020/2021
Z wykreślonego punktu wynika, że nie musisz wiedzieć jak zachowa się tlenek glinu wobec kwasów, zasad i wody. Jednak z punktu, który z wymagań usunięty nie został, wynika, że jednak musisz to wiedzieć, bo na tym polega wykazywanie charakteru amfoterycznego tlenku glinu.
Takich przykładów mogę opisać jeszcze wiele, ale myślę, że nikomu nie będzie chciało się przez to przedzierać. Dlatego w telegraficznym skrócie przechodzimy do wniosków.
Proponuję nie pomijać żadnego z wcześniej obowiązujących wymagań maturalnych. Dlaczego?
- Nikt nie da Ci gwarancji, że nie pojawi się ono na maturze w zadaniu z tekstem wstępnym, a łatwiej będzie Ci zrobić takie zadanie, jeśli będziesz się orientować w omawianym temacie.
- Zmiany w wymaganiach są dość nieprecyzyjne i niektóre z nich wykluczają się z wymaganiami, które usunięte nie zostały.
- Jeśli planujesz studia na kierunku takim jak medycyna, farmacja, chemia, analityka medyczna, stomatologia, weterynaria itp. to możesz mi wierzyć, że nikogo z prowadzących zajęcia nie będzie interesowało, że pisałaś/eś maturę w roku pandemicznym i kilkadziesiąt zagadnień na niej, teoretycznie nie obowiązywało. Na studiach będą Cię traktować tak, jakbyś tę wiedzę miał w małym palcu.
Mam nadzieję, że rozwiałam wątpliwości dotyczące zmian na tegorocznej maturze. Jeśli masz jakieś pytania, zadaj je w komentarzu. Życzę miłych przygotowań do egzaminu maturalnego 🙂
