Zadanie 1, arkusz maj 2016
Poniżej wymieniono niektóre właściwości fizykochemiczne wody.
A. duże napięcie powierzchniowe;
B. duże ciepło parowania;
C. maksymalna gęstość w temperaturze 4 °C.
Uzupełnij zdania (1.–3.) tak, aby były prawdziwe – wpisz na początku zdania oznaczenie literowe wybranej właściwości wody (A–C), a następnie dokończ zdanie: wyjaśnij, w jaki sposób dana właściwość warunkuje funkcjonowanie wymienionych organizmów.
1. ……….... umożliwia poruszanie się niektórych gatunków owadów po powierzchni wody, ponieważ …………………..…………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………..
2. ………… umożliwia przetrwanie ryb słodkowodnych podczas zimy przy dnie
zamarzających zbiorników, ponieważ ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………..
3. …………. umożliwia pozbywanie się nadmiaru ciepła z organizmu człowieka podczas
pocenia się, ponieważ …………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………..
1. A – umożliwia poruszanie się niektórych gatunków owadów po powierzchni wody, ponieważ:
• powierzchnia wody tworzy błonkę, na której utrzymuje się owad.
• dzięki siłom kohezji tworzy się warstwa, po której porusza się lekki owad.
• cząsteczki wody na jej powierzchni przyciągają się na tyle mocno, że ciężar owada nie jest w stanie ich rozdzielić.
• na powierzchni wody tworzy się warstwa, która nie jest rozrywana przez owada.
• tworzy się błonka powierzchniowa, której oddziaływanie równoważy siłę ciężkości owada.
Uwaga:
Wyjaśnienie powinno w sposób bezpośredni lub opisowy odnosić się do wzajemnego oddziaływania owada i błonki powierzchniowej, a w konsekwencji równoważenia siły ciężkości owada.
Nie uznaje się wyjaśnienia, w którym jest podana tylko przyczyna zjawiska, czyli powstanie błonki powierzchniowej, ale brakuje opisu mechanizmu zjawiska, a więc wzajemnego oddziaływania ciał, np.:
A – umożliwia poruszanie się niektórych gatunków owadów po powierzchni wody, ponieważ „powierzchnia wody tworzy błonkę, na której porusza się owad” (tautologia).
2. C – umożliwia przetrwanie ryb słodkowodnych podczas zimy przy dnie zamarzających zbiorników, ponieważ:
• lód ma mniejszą gęstość niż woda, dlatego utrzymuje się na powierzchni, a położone głębiej warstwy wody (odizolowane są od powietrza atmosferycznego i dzięki temu) nie zamarzają.
• lód znajdujący się na powierzchni wody izoluje głębsze, cieplejsze warstwy wody od zimnego powietrza.
• woda o największej gęstości opada na dno zbiornika i nie wychładza się.
Uwaga:
Wyjaśnienie powinno bezpośrednio lub pośrednio odwoływać się do gradientu temperatury wody w zbiorniku, dzięki któremu najgłębsze warstwy wody są izolowane od wpływu niskich temperatur.
Nie uznaje się odpowiedzi, w których znajduje się jedynie stwierdzenie, że na dnie zbiornika woda jest najcieplejsza lub że jest woda o temperaturze 4 °C.
3. B – umożliwia pozbywanie się nadmiaru ciepła z organizmu człowieka podczas pocenia się, ponieważ:
• w trakcie parowania woda zawarta w pocie pochłania ciepło (z organizmu), co pozwala na obniżenie temperatury ciała.
• aby rozerwać wiązania wodorowe, potrzebna jest duża ilość ciepła odbieranego z organizmu.
Uwaga:
Wyjaśnienie powinno bezpośrednio lub opisowo odnosić się do odbierania ciepła z organizmu podczas parowania (wody z) potu.
Załóż bezpłatne konto, aby uzyskać dostęp do rozwiązania tego zadania.